Tren jest utworem lirycznym, o charakterze refleksyjno-żałobnym. Wyraża ból po stracie zmarłej osoby, pochwałę jej zasług i poświęcenia. Pociesza i napomina do zachowania pamięci o nieboszczyku. Treny wywodzą się ze starogreckiej pieśni lamentacyjnej. Tworzone były na cześć wielkich bohaterów, ważnych polityków, ludzi honoru, których pamięć powinna zostać wieczna. Jan Kochanowski stworzył zbiór dziewiętnastu trenów na część swojej zmarłej we wczesnym dzieciństwie córki Urszulki.
Tren VIII – analiza i środki stylistyczne
„Tren VIII” ma budowę stychiczną, czyli ciągłą, bez podziału na strofy. Składa się z czternastu wersów. Zastosowano w nim rymy parzyste (aabb). Jest to jeden z najpopularniejszych trenów z całego zbioru.
Podmiot liryczny zdradza swoją obecność za pomocą odpowiednich zaimków, np. „mej”, „moja”, utwór należy zatem do liryki bezpośredniej. Ze względu na jego tematykę i charakter możemy utożsamić osobę mówiącą z autorem trenu Janem Kochanowskim – ojcem, który stracił swoją ukochaną pociechę.
W utworze znalazło się wiele środków stylistycznych, między innymi epitety, np.: „szczere pustki”, „maluczką duszą” oraz metafory, np.: „Z każdego kąta żałość człowieka ujmuje”. W drugim wersie trenu znajduje się apostrofa do zmarłej córki: „Moja droga Orszulo”. W utworze zastosowano też powtórzenia: „Tyś za wszytki mówiła, za wszytki śpiewała”, „Nie masz zabawki, nie masz rośmiać sie nikomu”. Znajdziemy również antytezy, np.: „Pełno nas, a jakoby nikogo nie było”. Archaizmy, które występują w tekście wynikają z czasów jego powstania.
Tren VIII – interpretacja utworu
Comploratio
W tradycyjnym ujęciu tren składa się z pięciu części. Stanowią one pewną kompozycję, która zauważalna jest także w zbiorze Kochanowskiego. Poszczególne utwory, stanowią pewne części klasycznego podziału. Wyrózniamy zatem wstęp, który jest jednocześnie wyjaśnieniem przyczyny przeżywania załody, tzw. exordium, następnie mamy pochwałę zmarłego, przedstawienie jego zasług i bohaterstwa, tzw. laudatio. Później pojawia się opłakiwanie, przeżywanie, rozpacz, tzw. comploratio. Ostatnie elementy kompozycji to pocieszenie, przyniesienie otuchy, tzw. consolatio oraz przekaz, nauka, pouczenie płynące z utworu, tzw. exhortation.
„Tren VIII” to wyraz ogromnego bolu, żałoby, niezgody i rozpaczy ojca, który stracił dziecko, możemy powiedzieć, że jest częścią żałobną, czyli comploratio. Jak widać Jan Kochanowski nie zastosował każdego z emenetów w każdym utworze, rozciagnął jednak poszczwególne części trenu na cały zbiór, układając je w uporządkowaną kompozycję.
Pozostawiona pustka
W „Trenie VIII” brakuje typowych elementów twórczości Jana Kochanowskiego, tzn. nawiązania do motywów biblijnych i mitologicznych. To bardzo prosty i bezpośredni w przekazie utwór, który obrazuje ogromną żałobę i pustkę w domu i w sercu rodzica, który stracił swoje dziecko. Czuje jakby cała radość umknęła z jego życia. Wypatruje dziecka, a po chwili dociera do niego, że nigdy już go nie zobaczy. Każdy pusty kąt domu, przypomina mu o ciszy ktróa teraz w nim panuje.
